Οδοντόκρεμες: Τι περιέχουν;

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ τι περιέχει η οδοντόκρεμα σου; Αν όχι, δεν πειράζει. Σε αυτό το άρθρο το Greek Women in STEM παρουσιάζει επιγραμματικά τη χημεία της οδοντόκρεμας. 

Η πλύση των δοντιών είναι μία διαδικασία που τελείται καθημερινά, δύο φορές την ημέρα. Οι συμβατικές οδοντόκρεμες διαφόρων εμπορικών σημάτων, περιέχουν δυνητικά επιβλαβείς χημικές ουσίες που επηρεάζουν όχι μόνο την υγεία των δοντιών και των ούλων αλλά και τη γενική μας υγεία. Συνεπώς, το να γνωρίζουμε τι καταναλώνουμε καθημερινά είναι αρκετά σημαντικό για την πρόληψη της υγείας μας. 

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να διαχωρίσουμε και να ταξινομήσουμε τα χημικά συστατικά μιας οδοντόκρεμας. Η ταξινόμηση που θα κάνουμε εδώ αφορά τις χημικές ιδιότητες των συστατικών αυτών. Θα μιλήσουμε για το ποιες από αυτές είναι καλό να αποφεύγουμε ή να προτιμούμε ανάλογα τις ανάγκες μας.

Οι κυριότερες κατηγορίες συστατικών μιας οδοντόκρεμας είναι:

Φθόριο: Ίσως το δημοφιλέστερο ενεργό συστατικό που υπάρχει σε διάφορες μορφές στην οδοντόκρεμα. Δρα κατά της τερηδόνας και καθιστά τα δόντια πιο ανθεκτικά, καθώς ενσωματώνεται στο σμάλτο. Η συνιστώμενη ποσότητα περιεκτικότητας φθορίου σε ηλικίες άνω των 7 ετών, είναι 1450 ppm.

Στις οδοντόκρεμες συναντάμε ένα από τα παρακάτω: 

- Φθοριούχο Νάτριο
- Μονοφθοροφωσφορικό νάτριο
- Φθοριούχο κασσίτερο 

….με τον φθοριούχο κασσίτερο να είναι η πιο ευεργετική ουσία! Ενώ οι πρώτες δύο ενώσεις είναι περίπου ίδιες στις ιδιότητές τους, η ευεργετική επιπλέον ιδιότητα του φθοριούχου κασσίτερου (Stannous Fluoride) είναι ο έλεγχος της ευαισθησίας των ούλων και μάλιστα η απομάκρυνση της τερηδόνας στα αρχικά της στάδια!

Λειαντικά ή Αποτριπτικά: Αδιάλυτα μικρά σωματίδια, προσφέρουν μηχανικά καθαριστική δράση και είναι υπεύθυνα για τη χαρακτηριστική στίλβωση (γυαλάδα) μετά το πλύσιμο των δοντιών. Περιέχονται στις οδοντόκρεμες λεύκανσης. Τα συνηθέστερα είναι:

- Διοξείδιο του πυριτίου (silica)
- Διττανθρακικό νάτριο (μαγειρική σόδα)
- Ανθρακικό ασβέστιο (chalk)

Ανάλογα με το μέγεθος των κόκκων και τη συγκέντρωση του συστατικού, προκύπτει η αποτριπτικότητα μιας οδοντόκρεμας. Με πιο απλά λόγια, η ικανότητα επιφανειακής αποτριβής είναι το μέτρο δράσης (φυσιολογικό ή και παθολογικό) της οδοντόκρεμας στην επιφάνεια των δοντιών. Μετράται με τον δείκτη RDA (Relative Dentin Abrasivity / Σχετική Αποτριπτικότητα Οδοντίνης). Όσο πιο μεγάλος είναι ο δείκτης αυτός, τόσο πιο υψηλή είναι η αποτριβή. Ένας χαμηλός δείκτη αποτριβής προτιμάται σε περιπτώσεις οδοντικής ευαισθησίας και είναι ο ασφαλέστερος για τα δόντια, ενώ ένας υψηλός δείκτης RDA, όπως αυτός των λευκαντικών, προκαλεί εύκολα επιφανειακές αποτριβές στην αδαμαντίνη (σμάλτο) των δοντιών. 
 

Υγροσκοπικά συστατικά: Ουσίες που έλκουν το νερό απ’ την ατμόσφαιρα καταστέλλοντας την τάση της οδοντόκρεμας να στεγνώνει. Η γλυκερόλη, η σορβιτόλη, το υαλουρονικό οξύ, η πανθενόλη, η αλόη, η ουρία, η προπυλενογλυκόλη είναι τέτοιες ουσίες και τις συναντάμε πολύ συχνά σε προϊόντα περιποίησης. 

Η προπυλενογλυκόλη είναι μια οργανική αλκοόλη που βοηθάει στην καλύτερη και άμεση απορρόφηση των ενεργών συστατικών των προϊόντων περιποίησης. Ωστόσο, προκαλεί συχνά χειλίτιδες, αλλεργικές αντιδράσεις και τοπικούς ερεθισμούς.

Απορρυπαντικά: Με άλλα λόγια, επιφανειοδραστικές ουσίες όπως το λαουρυλοθειικό νάτριο που δημιουργούν τον αφρό της οδοντόκρεμας.

Το λαουρυλοθειικό νάτριο (SLS - Sodium Lauryl Sulphate), ως παράγοντας αφρισμού, βρίσκεται στις περισσότερες οδοντόκρεμες και η δυσάρεστη γεύση που προκαλεί καλύπτεται από έντονα προσθετικά γεύσης. Η χαρακτηριστική πικρή γεύση των τροφίμων που καταναλώνονται μετά την πλύση, οφείλεται σε αυτό ακριβώς το συστατικό. Το SLS έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη έλκους στόματος (άφθες) σε ευπαθή άτομα. Επίσης, τα έως τώρα ερευνητικά δεδομένα δεν δείχνουν ότι είναι καρκινογόνο, όπως συχνά και λανθασμένα ακούμε. 

Πρόσθετα γεύσης: Οι αρωματικές ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι ο δυόσμος, η μενθόλη, έλαια όπως ευκαλυπτέλαιο και τεϊόδεντρο, κανέλα, μέντα.  Συχνή είναι η εκδήλωση αλλεργιών σε αυτά τα συστατικά με ερεθισμό της βλεννογόνου. Γι’ αυτόν τον λόγο αποφεύγονται σε περιπτώσεις δερματικών παθήσεων στόματος. Η περιστοματική δερματίτιδα για παράδειγμα, είναι πάθηση που μοιάζει με ακμή, παρατηρείται συχνά στην αλλαγή μιας οδοντόκρεμας και αποτελείται από συστάδες κόκκινων εξογκωμάτων γύρω από τη στοματική κοιλότητα το πηγούνι τη μύτη και σπανιότερα τα μάτια.

Πυροφωσφορικά άλατα: Δρουν κατά της τρυγίας (πέτρας). Βοηθούν στην απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας εμποδίζοντας την εναπόθεση μαγνησίου και ασβεστίου στα δόντια. Ο μηχανισμός δράσης των πυροφωσφορικών αλάτων είναι τέτοιος που αντενδείκνυται σε άτομα με οδοντική υπερευαισθησία.  

Συντηρητικά: Τα γνωστά παραβένια (parabens) τα οποία είναι απαραίτητα για την διατήρηση του προϊόντος εμποδίζοντας την ανάπτυξη μικροοργανισμών.

Χρωστικά μέσα: Το χρώμα είναι η χαρακτηριστική εμφάνιση κάθε οδοντόκρεμας. Το λευκό χρώμα προέρχεται από το διοξείδιο του τιτανίου. 

Το συμπέρασμα είναι ότι κάθε ανθρώπινη περίπτωση είναι μοναδική και η πιθανότητα αλλεργικής αντίδρασης σε ένα συστατικό είναι κοινή. Η καλύτερη επιλογή υποβοηθάται από την κατάλληλη διάγνωση και συμβουλή από τη/το θεράποντα ιατρό μας.