Δρ. Μαρίζα Δήμα: Τέχνη στην εποχή του Metaverse

Τι σχέση έχει η τέχνη με τις νέες τεχνολογίες; To Greek Women In STEM μίλησε με την Δρ. Μαρίζα Δήμα για τη δουλειά της ως σχεδιάστρια αλληλεπίδρασης και τον ρόλο της τέχνης στις τεχνολογίες εμβύθισης.

Η Μαρίζα Δήμα είναι σχεδιάστρια αλληλεπίδρασης, σύμβουλος εταιρειών, και Επίκουρη Καθηγήτρια στο σχεδιασμό παιχνιδιών με έμφαση στη δημιουργική τεχνολογία για παιχνίδια στο Πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου, όπου διδάσκει σχεδιασμό διεπαφής χρήστη και εμπειρίας παικτών, ψηφιακό prototyping, προγραμματισμό παιχνιδιών και επικοινωνία κεντρικών ιδεών. Είναι ειδική στο Σχεδιασμό Εμπειρίας Χρήστη για Καθηλωτικές Τεχνολογίες και Παιχνιδιών, Εφαρμογές Δημιουργικής Τεχνολογίας στο Gaming, Μάθηση βασισμένη σε Παιχνίδια και Μέθοδοι Συν-Σχεδιασμού και Βιωματικού Σχεδιασμού για συνεργασία και συν δημιουργία έχοντας συμμετάσχει και επιβλέψει έργα μεταξύ ακαδημαϊκών και βιομηχανικών τομέων όπως η Πολιτιστική Κληρονομιά, η Υγεία, η Εκπαίδευση, οι Εικαστικές Τέχνες και η Ψυχαγωγία.

Η Mαρίζα διερευνά, μέσω του σχεδιασμού, τη δημιουργία ουσιαστικών, συναρπαστικών, απρόσκοπτων εμπειριών και η δουλειά της καθοδηγείται από μια διεπιστημονική προσέγγιση και άφθονη περιέργεια για μεθόδους και μεθοδολογίες άλλων κλάδων. Έχει δουλέψει με τεχνολογίες Φυσικής, Κινητής, Απτικής και Μεικτής Πραγματικότητας και αυτή τη στιγμή ερευνά το σχεδιασμό εμπειριών πολιτισμικής κληρονομιάς μεικτής πραγματικότητας που συγχωνεύει την συναισθηματική αφήγηση, τη δραματουργία, το θέατρο και τον σχεδιασμό παιχνιδιών. Η καριέρα της είναι εξαιρετικά διεπιστημονική και η προσέγγισή της σε θέματα σχεδιασμού πηγάζει από ένα ευρύ φάσμα τομέων σκέψης: εφαρμοσμένα μαθηματικά, αλληλεπίδραση ανθρώπου-υπολογιστή (HCI), σχεδιασμός εμπειρίας χρήστη, μελέτες μέσων ενημέρωσης και μελέτες παιχνιδιών.

Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και πάνω σε τι δουλεύετε;

Είμαι σχεδιάστρια αλληλεπίδρασης και έχω δουλέψει με πολλές διαφορετικές τεχνολογίες ,αλλά τα τελευταία 3-4 χρόνια έχω επικεντρωθεί στη μικτή πραγματικότητα. Είμαι επίσης Επίκουρη Καθηγήτρια στο σχεδιασμό παιχνιδιών με έμφαση στη δημιουργική τεχνολογία για παιχνίδια στο Πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου, όπου διδάσκω σχεδιασμό διεπαφή χρήστη και εμπειρίας παικτών, ψηφιακό prototyping, προγραμματισμό παιχνιδιών και επικοινωνία κεντρικών ιδεών. Τέλειωσα το διδακτορικό μου στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου το 2013, το οποίο ήταν πάνω στη διεπαφή ανθρώπου – μηχανής. Μετά συνέχισα να εργάζομαι στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης κυρίως με εταίρους από τη βιομηχανία. Τα ενδιαφέροντά μου περιλαμβάνουν καθηλωτικές τεχνολογίες ή τεχνολογίες εμβύθισης, κοινωνικά δίκτυα και αλληλεπίδραση του κοινού μεταξύ της βιομηχανίας και των δημιουργικών  κλάδων.

Το πρώτο σας πτυχίο είναι στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά. Πώς ασχοληθήκατε με τον σχεδιασμό αλληλεπίδρασης?

Σπούδασα εφαρμοσμένα μαθηματικά στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο γιατί είχα αγάπη για τα μαθηματικά αλλά και πριν το πανεπιστήμιο δούλευα με υπολογιστές. Με γοήτευσαν τα μαθηματικά λόγω του τρόπου σκέψης που ενσταλάζουν, εντοπίζοντας μοτίβα, βρίσκοντας δημιουργικές λύσεις και αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τη σχεδιαστική σκέψη. Νομίζω ότι ο σχεδιασμός είναι ξεχωριστός τομέας και αποτελεί κυρίως έναν τρόπο σκέψης. Ακόμα κι αν είσαι μηχανικός, πρέπει να χρησιμοποιήσεις τη σχεδιαστική σκέψη για να λύνεις προβλήματα. Έχω  επίσης και καλλιτεχνική πλευρά, οπότε συνδύασα και τα δύο κάνοντας μεταπτυχιακό στο σχέδιο και τα ψηφιακά μέσα στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Εκεί γνώρισα τον τομέα των μέσων και των πολιτισμικών σπουδών και πολλές από τις θεωρίες πίσω από το σχέδιο και τις μεθοδολογίες σχεδιασμού, πάνω στα οποία αποφάσισα να κάνω διδακτορικό. Το διδακτορικό μου αφορούσε την αλληλεπίδραση με τον ανθρώπινο υπολογιστή, τις μεθοδολογίες σχεδιασμού για τη μεταφορά των σωματικών δεξιοτήτων των stop motion animators από τον φυσικό χώρο εργασίας σε έναν ψηφιακό χώρο εργασίας. Έκτοτε, η μεταδιδακτορική μου εμπειρία ήταν σε δημιουργικές βιομηχανίες και μέσα ενημέρωσης που με οδήγησαν τελικά στα παιχνίδια, καθώς πολλά από αυτά που έχω κάνει έχουν καλή εφαρμογή στο gaming. Το αρκετά διεπιστημονικό υπόβαθρο που έχω με έχει βοηθήσει πολύ σε αυτό.

Δεδομένου αυτού του πολύ-επιστημονικού σας υπόβαθρου και της επαγγελματικής σας πορείας, υπάρχει κάτι που θα θέλατε να είχατε κάνει διαφορετικά;

Δεν υπάρχει. Είμαι πολύ ικανοποιημένη με το πού βρίσκομαι τώρα και το γεγονός ότι ήμουν αρκετά περίεργη ώστε να κοιτάξω άλλους κλάδους. Το υπόβαθρό μου μού έχει δώσει πολλές δεξιότητες για να μπορώ να καταλαβαίνω τόσο τη μηχανική όσο και τις τέχνες. Όλα τα projects μου ήταν διεπιστημονικά και αυτό είναι κάτι που επιδιώκω γιατί μαθαίνω από άλλους κλάδους. Νομίζω ότι η καινοτομία προέρχεται από τη διεπιστημονική συνεργασία και δεν αφορά μόνο έναν τομέα. Η διεπιστημονικότητα είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα αυτή τη στιγμή, ειδικά στον ακαδημαϊκό χώρο. Επιστρέφουμε στην έννοια του Πανεπιστημίου, της Καθολικής γνώσης, αντί να είμαστε εξαιρετικά εξειδικευμένες και εξειδικευμένοι σε κάτι. Αυτό διευρύνει τους ορίζοντες και τη σκέψη πίσω από την επίλυση κάθε προβλήματος. Μάλιστα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, δε χρειαζόμαστε μόνο STEM, χρειαζόμαστε το «Α» του Art , δηλαδή της Τέχνης στο STEAM (Science, Technology, Engineering, Art, Mathematics). Πιστεύω επίσης ότι στο πολύ κοντινό μέλλον, ειδικά όταν μιλάμε για τις νέες και καθηλωτικές τεχνολογίες και πόσο ευρέως διαδεδομένες μπορεί να γίνουν, είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε αυτήν την STEAM προσέγγιση στον σχεδιασμό και την ανάπτυξή τους. 

Αναφέρατε ότι εργάζεστε πολύ με παιχνίδια και καθηλωτικές τεχνολογίες. Θα θεωρούσατε ότι τα παιχνίδια είναι μια μορφή τέχνης; 

Ναι, φυσικά τα παιχνίδια είναι μια μορφή τέχνης κατά μία έννοια. Είναι ένα μέσο επομένως αποτελούν έναν τρόπο έκφρασης. Έχουμε δει πολλά παιχνίδια που είναι παιχνίδια τέχνης, ονομάζονται και προσομοιωτές περπατήματος, και αυτό το ξεχωριστό είδος, που είναι πιο αφηρημένο, αγγίζει την περιοχή αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τέχνη. Αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση, αλλά τα παιχνίδια τέχνης υπερβαίνουν τα παραδοσιακά παιχνίδια, τα οποία έχουν πολλούς μηχανισμούς, έναν στόχο και πολύ συγκεκριμένους κανόνες. Τα παιχνίδια τέχνης έχουν να κάνουν με την ευαισθητοποίηση και την επιθυμία να δείξουν μια συγκεκριμένη πτυχή της καλλιτεχνικής έκφρασης των καλλιτεχνών ή να μεταδώσουν ένα μήνυμα. Μπορεί να είναι τεχνικά πολύ απλά, όπως οι προσομοιωτές περπατήματος, ή πιο σύνθετα με στόχο να προκαλούν συναισθήματα, όπως τα βαθιά παιχνίδια, μια κατηγορία παιχνιδιών που αφορούν κυρίως την προβολή συγκεκριμένων πραγμάτων, για παράδειγμα το ταξίδι ενός πρόσφυγα. Αυτό το είδος παιχνιδιού είναι πιο κοντά σε αυτό που θα ονομάζαμε παιχνίδια ως μορφή τέχνης. Από την άλλη, όλα τα παιχνίδια είναι τέχνη κατά μία έννοια. Πολλή τέχνη χρειάζεται για να φτιαχτεί ένα παιχνίδι, αλλά ίσως πριν κάνουμε αυτήν την κουβέντα πρέπει αρχικά να ορίσουμε τι ακριβώς είναι η τέχνη, που είναι μια ακόμα μεγαλύτερη συζήτηση.

Τα βαθιά παιχνίδια ανήκουν στην κατηγορία των σοβαρών παιχνιδιών γενικά?

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μέρος σοβαρών παιχνιδιών γιατί, αν πάμε εξ’ ορισμού, σοβαρά παιχνίδια είναι τα παιχνίδια που γίνονται για άλλους σκοπούς εκτός από την απλή ψυχαγωγία. Τα βαθιά παιχνίδια έχουν σχεδιαστεί για να προκαλέσουν ορισμένα συναισθήματα και για αυτό ονομάζονται επίσης συναισθηματικά παιχνίδια  (παιχνίδια που δημιουργούν συνειδητοποίηση ή πολιτικά παιχνίδια). Με αυτήν την έννοια, σίγουρα τα βαθιά παιχνίδια θα μπορούσαν να είναι μέρος των σοβαρών παιχνιδιών, ωστόσο έχουν επίσης εξελιχθεί στη δική τους κατηγορία. Παραδείγματα αυτών των παιχνιδιών είναι τα The Unfinished Swan and Liyla, The Shadows of War και Journey.

Βλέπετε την τέχνη να εξελίσσεται μέσα από παιχνίδια και μέσα από καθηλωτικές τεχνολογίες; Έχουμε δει αυτή την ανερχόμενη τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας και επαυξημένης πραγματικότητας, και υπάρχουν ήδη, όπως αναφέρατε, βαθιά παιχνίδια και σοβαρά παιχνίδια. Υπάρχουν επίσης τα NFTS με τη μορφή έργων τέχνης ως μέρος του Metaverse. Για παράδειγμα, το YouTube χάρισε πρόσφατα στους κορυφαίους δημιουργούς του έργα τέχνης NFT. Πού βλέπετε την τέχνη σε αυτό το νέο περιβάλλον; 

Έχω πολύ περιορισμένες γνώσεις για το NFTS αυτή τη στιγμή. Ξέρω ότι είναι κομμάτι των νέων οικονομιών που αποτελούν μέρος του Metaverse. Έχω μια συζήτηση στο podcast μου για αυτό. Οι οντότητες αυτές θα είναι μέρος  της νέας οικονομίας και θα μπορούσαν να την ακολουθήσουν ορισμένοι καλλιτέχνες. Το NFT σχετίζεται περισσότερο με την οικονομική πλευρά των πραγμάτων. Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό και με ποιον τρόπο και αν αυτό θα είναι θετικό ή όχι. 

Μιλάμε επίσης για νέα μέσα όπως η εικονική (VR) και η επαυξημένη πραγματικότητα (AR). Όλα αυτά έχουν προσκαλέσει νέους καλλιτέχνες να ασχοληθούν μαζί τους. Έχουν γίνει εκθέσεις σε VR και θα συνεχίσει να είναι ένας χώρος καλλιτεχνικής έκφρασης. Είναι ένα σχετικά νέο μέσο και όλα όσα βιώνουμε ως τέχνη στον φυσικό κόσμο θα μπορούσαν να υπάρχουν με κάποια μορφή μέσα στο VR. Με το AR νομίζω ότι θα πρέπει να περιμένουμε τις εξελίξεις στα έξυπνα γυαλιά για να δούμε κάτι παρόμοιο με αυτό βλέπουμε στο VR.

Γνωρίστε τη Μαρίζα μέσα από τη σειρά Podcast στο Mixed Reality (MR) της οποίας είναι host. Το podcast περιλαμβάνει συνεντεύξεις με επαγγελματίες, ερευνητές και επαγγελματίες, καλλιτέχνες και σχεδιαστές, που εργάζονται με τεχνολογίες MR για τη δημιουργία νέων πολιτιστικών εμπειριών.

Δικτυωθείτε σε LinkedΙn και μάθετε περισσότερα στην προσωπική της ιστοσελίδα.