Δρ. Θεανώ Παναγοπούλου: T-λεμφοκύτταρα, οι μαχητές του καρκίνου… από την ακαδημία στη βιομηχανία!

H Δρ. Θεανώ Παναγοπούλου είναι επιστήμονας στην εταιρεία Achilles Therapeutics Limited.

H καριέρα της ξεκίνησε στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης με προπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας. Οι μεταπτυχιακές της σπουδές έλαβαν χώρα στο Πανεπιστήμιο του Τάμπερε μέσω ενός προγράμματος ανταλλαγής μαθητών. Στη συνέχεια απέκτησε το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στο τμήμα Αιματολογίας και Βιολογίας του Καρκίνου. Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού της μελέτησε τη λειτουργικότητα του μεταβολικού ενζύμου φουμαρική υδρατάση στην Οξεία Μυελωγενή Λευχαιμία. Στην επόμενη θέση της ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο City of Hope στη Καλιφόρνια, μελέτησε τις αιτίες υποτροπής ασθενών με Β-λεμφοβλαστική Λευχαιμία με σκοπό τον εντοπισμό νέων θεραπευτικών στόχων. Έπειτα, επέστρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο και το University College στο Λονδίνο, όπου συνέχισε τη μεταδιδακτορική της έρευνα αυτή τη φορά στη βελτίωση της διαδικασίας παραγωγής CAR-T cell, μια τεχνολογία ανοσοθεραπείας για τον καρκίνο. Σήμερα βρίσκεται στον ιδιωτικό τομέα σε θέση επιστημονικού προσωπικού στην εταιρεία Achilles Therapeutics Limited. 

Η Θεανώ μιλάει στις Greek Women in STEM για την έρευνά της και για την εξέλιξη της καριέρας της, ενώ μας δίνει και χρήσιμες συμβουλές καριέρας.

Στα πρώτα στάδια της καριέρας σας τι σας οδήγησε να ασχοληθείτε με την έρευνα και συγκεκριμένα με τον καρκίνο;

Από μικρή ηλικία είχα πάθος με την επιστήμη της Βιολογίας και συγκεκριμένα με την έρευνα.  Είχα φτιάξει το δικό μου εργαστήριο και συχνά γυρνούσα στη γειτονιά μου ψάχνοντας υλικά για να ξεκινήσω "πειράματα". Στο Πανεπιστήμιο, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο καρκίνος ως προς τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται και είχα πολλές ερωτήσεις οι οποίες ήταν (και παραμένουν) αναπάντητες. Στο τελευταίο έτος του πανεπιστημίου δεν ήξερα ακριβώς με ποιο είδος καρκίνου ήθελα να ασχοληθώ, αλλά έκανα καλοκαιρινή πρακτική άσκηση σε ένα εργαστήριο που κάνουν έρευνα πάνω στις μεταβολικές ιδιότητες της  λευχαιμίας, κάτι το οποίο βρήκα πολύ ενδιαφέρον. Αποφάσισα λοιπόν πως ήθελα να ασχοληθώ με αυτόν τον τομέα και γι’ αυτό έκανα και το διδακτορικό μου στο ίδιο εργαστήριο.

Στην τελευταία ακαδημαϊκή σας θέση αλλά και τώρα στον ιδιωτικό τομέα ασχολείστε με τεχνολογίες που εμπεριέχουν τη θεραπευτική χρησιμότητα των T λεμφοκυττάρων. Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη συγκεκριμένη τεχνολογία και γιατί σας τράβηξε το ενδιαφέρον;

Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού μας λειτουργεί ως σύστημα παρακολούθησης και προστασίας από τις ουσίες  που αντιλαμβάνεται ως ξένες. Εκτός αυτού, το ανοσοποιητικό σύστημα επίσης αντιμετωπίζει τα καρκινικά κύτταρα ως εισβολείς. Εξαιτίας διαφόρων λόγων, τα καρκινικά κύτταρα βρίσκουν τρόπους να ξεφύγουν από την παρακολούθηση του ανοσοποιητικού με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. 

Οι ανοσοθεραπείες, και συγκεκριμένα οι θεραπείες με Τ-λεμφοκύτταρα, έχουν ανοίξει νέους θεραπευτικούς ορίζοντες κατά τον καρκίνο, αφού σε πολλές περιπτώσεις έχουν καταπολεμήσει τον καρκίνο ασθενών οι οποίοι είχαν εξαντλήσει τις θεραπευτικές οδούς που μπορούσαν να ακολουθήσουν. Υπάρχουν διαφορετικά είδη ανοσοθεραπειών που χρησιμοποιούν Τ-λεμφοκύτταρα όπως για παράδειγμα τα CAR T-λεμφοκύτταρα (T-λεμφοκύτταρα φέροντα χιμαιρικό υποδοχέα αντιγόνου, chimeric antigen receptor T-cells) και TIL (tumour inflitrating lymphocytes, Τ-λεμφοκύτταρα  διείσδυσης όγκου). Και στις δύο θεραπείες, τα αρχικά Τ-λεμφοκύτταρα προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή. Στην περίπτωση των CAR-T τα κύτταρα αυτά τροποποιούνται γενετικά. Τα TIL αναγνωρίζουν φυσικά συγκεκριμένες πρωτεΐνες στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων αλλά βρίσκονται σε πολύ μικρούς αριθμούς. Και για τις δυο θεραπείες, τα κύτταρα καλλιεργούνται σε μεγάλους αριθμούς στο εργαστήριο και στη συνέχεια χορηγούνται στους ασθενείς με σκοπό να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα και να τα εξοντώνουν. 

Ο λόγος που με ενδιαφέρουν τόσο οι ανοσοθεραπείες με Τ-λεμφοκύτταρα είναι διότι ουσιαστικά αποτελούν ατομικές θεραπείες και πιστεύω πως η εξατομικευμένη  θεραπεία  αποτελεί κλειδί για την επιτυχή καταπολέμηση του καρκίνου. 

Ποια πιστεύετε ότι είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της συγκεκριμένης τεχνολογίας ως θεραπεία για τον καρκίνο;

Το βασικότερο πλεονέκτημα των  Τ-ανοσοθεραπειών είναι ότι έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν  ανταποκρίσεις διαρκείας σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες. Επιπλέον, το γεγονός ότι αυτές οι θεραπείες αποτελούν "ζωντανά φάρμακα" σημαίνει πως παρέχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν ενεργά στο σώμα των ασθενών ακόμη και μετά την καταπολέμηση του καρκίνου, προσφέροντας μακροχρόνια προστασία.

Ένα από τα βασικά μειονεκτήματα είναι ο χρόνος παραγωγής τους, εφόσον κάποιες από αυτές τις θεραπείες χρειάζονται μέχρι και 12 εβδομάδες μέχρι να χορηγηθούν.

Τέλος, αυτές οι θεραπείες έχουν πολύ υψηλό κόστος, όπως για παράδειγμα η θεραπεία CAR-T που κοστίζει περίπου £280,000 για κάθε ασθενή.

Mε τι ασχολείστε αυτή τη στιγμή στην εταιρεία Achilles Therapeutics; 

H Achilles Therapeutics είναι μία βιοτεχνολογική εταιρεία που αναπτύσσει καινοτόμες ανοσοθεραπείες κατά των καρκίνων του πνεύμονα και του δέρματος. Εγώ εργάζομαι στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D).

Τι σας ενθουσιάζει περισσότερο στη δουλειά σας αλλά και τι σας δυσκολεύει;

Αυτό που με ενθουσιάζει περισσότερο είναι το γεγονός ότι η έρευνα που κάνουμε έχει άμεσο αντίκτυπο σε ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο. Bέβαια το περιβάλλον μιας νέας (start-up) εταιρείας προκαλεί πολύ άγχος.

Για ποιους λόγους επιλέξατε να αφήσετε την ακαδημία για μια θέση στον ιδιωτικό τομέα;

Ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι ένα ακαδημαϊκό εργαστήριο δεν έχει συνήθως άμεση επίδραση στις ζωές των ασθενών, ενώ εταιρείες που συμμετέχουν σε κλινικές δοκιμές έχουν την δυνατότητα να βοηθήσουν άμεσα τους ασθενείς. 

Σύμφωνα με την εμπειρία σας, ποιες είναι η διαφορές της έρευνας στον ακαδημαϊκό και ιδιωτικό τομέα; 

Κατά την άποψή μου η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι στον ιδιωτικό τομέα η κάθε εταιρία έχει έναν συγκεκριμένο στόχο και έτσι όλοι δουλεύουν μαζί για να πετύχουν τον κοινό αυτόν στόχο. Στον ακαδημαϊκό τομέα συνήθως οι ερευνήτριες/ές έχουν ένα πρότζεκτ με το οποίο ασχολούνται και συνήθως δουλεύουν μόνες/οι. 

Θα ξαναγυρνούσατε πίσω στην ακαδημία;

Όχι, πιστεύω πως δε θα ξαναγυρίσω στον ακαδημαϊκό κλάδο.

Υπάρχει η αίσθηση ότι είναι δύσκολο για κάποια/ον που έχει εξελιχθεί ακαδημαϊκά να μεταβεί σε μια αντίστοιχη επιστημονική θέση σε εταιρεία. Εσείς που κάνατε μια τέτοια μετάβαση, θεωρείτε ότι ισχύει αυτή η δυσκολία;

Αυτή είναι μια πεποίθηση που είχα κι εγώ για καιρό αλλά  πιστεύω πως δεν αληθεύει. Υπάρχουν διαφορές στον τρόπο προσέγγισης μιας θέσης στον ακαδημαϊκό και ιδιωτικό χώρο αλλά πέραν αυτού, αυτό που έχει σημασία είναι η επαγγελματική εμπειρία. Να επισημάνω ότι οι περισσότεροι επιστήμονες στο τμήμα μου έκαναν μετάβαση από τον ακαδημαϊκό κλάδο.

Τι θα συμβουλεύατε κάποια/ον διδάκτορα που θα ήθελε να βρει μια θέση εργασίας στον ιδιωτικό τομέα;

Αρχικά, η συμβουλή μου είναι να βρείτε πληροφορίες στο διαδίκτυο που εξηγούν τις διαφορές μεταξύ ακαδημαϊκού και ιδιωτικού βιογραφικού σημειώματος. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές τις οποίες αν δεν προσέξετε μπορεί να σας κοστίσει τη θέση που θέλετε. Εντοπίστε τις εταιρίες που σας ενδιαφέρουν και ελέγχετε συστηματικά την ιστοσελίδα τους για θέσεις εργασίας. Παράλληλα, να παρακολουθείτε τη σελίδα τους στο LinkedIn. Επίσης, μέσω LinkedIn, μπορείτε να συνδεθείτε με κάποια/ον που δουλεύει στην εταιρία που σας ενδιαφέρει και να μάθετε περισσότερα για την εταιρία όπως επίσης και το αν γνωρίζουν για τυχόν διαθέσιμες θέσεις. Το networking είναι ζωτικής σημασίας! Επιπλέον, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το τμήμα προσλήψεων (HR) της εταιρείας. Πείτε δύο λόγια για εσάς περιληπτικά και επισυνάψτε το βιογραφικό σας. Αυτό μπορείτε να το κάνετε ακόμη και αν δεν υπάρχει συγκεκριμένη θέση διαθέσιμη. Τέλος, ακόμη και αν πιστεύετε πως δεν έχετε αρκετή εμπειρία για κάποια συγκεκριμένη θέση, κάντε αίτηση πάραυτα. Υπάρχει ενδεχόμενο να έχουν κάποια άλλη θέση διαθέσιμη στην οποία μπορεί να ταιριάζετε.

Σχετικά με τον εθελοντισμό σας στο R.E.A.L. Science, τι σας οδήγησε να συνεισφέρετε σε αυτόν το σκοπό; Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για τη συνεισφορά σας και τον σκοπό της ομάδας;

Το R.E.A.L Science είναι πλατφόρμα σχολικού επιστημονικού επαγγελματικού προσανατολισμού. Μέσω του R.E.A.L. Science και της τεχνολογίας δίνουμε πρόσβαση σε μαθητές ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χωράς μας σε εξειδικευμένους επιστήμονες του κλάδου που τους ενδιαφέρει, την ευκαιρία να ρωτήσουν ό,τι τους απασχολεί, και να μάθουν πώς μπορούν να προηγηθούν στα μελλοντικά τους βήματα έτσι ώστε να πετύχουν τους στόχους τους.  Τέλος, σκοπός μας είναι να καταρρίψουμε τα στερεότυπα για τα δύο φύλα μέσα στην επιστήμη. 

Στο R.E.A.L Science είμαι μία από τους εθελοντές-επιστήμονες. Στο σχολείο αλλά ακόμη και στα αρχικά στάδια των σπουδών μου είχα πολλές αναπάντητες ερωτήσεις που αφορούσαν την καριέρα στον κλάδο της Βιολογίας,  αλλά δεν ήξερα πού να απευθυνθώ. Το γεγονός ότι ως εθελοντές μπορούμε να προσφέρουμε τις γνώσεις μας, να δώσουμε συμβουλές  και να απαντήσουμε ερωτήσεις που αφορούν τον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων με χαροποιεί ιδιαίτερα. 

Ακολουθήστε τη Θεανώ στο LinkedIn.