
Δρ Ελπινίκη Νίνου: Όπως στο θέατρο, έτσι και στην επιστήμη, το κλειδί της επιτυχίας είναι η ομαδικότητα!
Νίκη Μιχαλοπούλου
Magazine / Συνεντεύξεις , Ιδέες
Τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτύξει μια θερμοκοιτίδα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, η οποία τής επιτρέπει να έχει ένα νομικό πλαίσιο για να δημιουργήσει πρωτότυπα έργα για το μέλλον του κόσμου μας. Πέρυσι, μαζί με τους συνεργάτες της, ξεκίνησαν και ένα μικρό ψηφιακό πρακτορείο που ονομάζεται Pixi, το οποίο επιτρέπει την πραγμάτωση περισσότερων ψηφιακών έργων που συνδέονται με την ανάπτυξη εργαλείων και την ψηφιακή δημιουργική παραγωγή. Σήμερα εργάζεται με αυτό το διεπιστημονικό μείγμα έργων και οραμάτων με την ελπίδα ότι θα ενωθούν μακροπρόθεσμα, δημιουργώντας όμορφα κομμάτια του μέλλοντος.
Πες μας με τι ασχολείσαι.
Είμαι designer, δουλεύω κυρίως πάνω σε τρόπους με τους οποίους δημιουργούμε το μέλλον. Η δουλειά μου εκτείνεται από έργα ανθρωπιστικής και κοινοτικής ανάπτυξης, σε έργα γύρω από την τεχνολογική καινοτομία και την ηθική, σε πολιτιστικές σφαίρες και οι ιδέες που μπορούν να μας βοηθήσουν να οραματιστούμε και να δημιουργήσουμε ένα εμπνευσμένο μέλλον. Σχεδιάζω έργα που μπορούν να κάνουν τη διαφορά στον κόσμο, μέσω του δικού μου οργανισμού Aegis, ως συνεργάτης ή σύμβουλος για άλλες εταιρείες και οργανισμούς που ευθυγραμμίζονται με το όραμά μου, καθώς και για εθνικά σχέδια σε σχέσεις με την εξέλιξη των χωρών. Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, βρίσκομαι στην Ελλάδα, βοηθώντας τις περιφερειακές αρχές και τα τοπικά σωματεία να κάνουν βήματα για να αναπτύξουν το μέλλον του Νότου της χώρας.
Τι κάνει μία πολυ-επιστημονική designer;
Ασχολούμαι κυρίως με τον σχεδιασμό έργων και στρατηγικών στο σταυροδρόμι μεταξύ επιστημών, τεχνών, επιχειρήσεων και φιλανθρωπίας. Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ένα αρκετά ευρύ τοπίο δράσης, αλλά η μόνη σταθερά που ακολουθώ είναι ότι εστιάζω στη βιομιμητική ή στον βιομιμητικό σχεδιασμό. Αυτό σημαίνει ότι εξετάζω τη φύση και τους φυσικούς νόμους για να ακολουθήσω μοντέλα αντί για τους επίκτητους νόμους που έχουμε κληρονομήσει από τις κοινωνίες μας.
Η θεωρία πίσω από τη βιομιμητική είναι ότι αναζητώντας έναν τρόπο σκέψης μέσω βασικών αρχών εστιάζουμε σε αυτό που είναι πραγματικό έναντι αυτού που είναι ένα κατασκεύασμα της κοινωνίας. Έτσι, σταδιακά θα καταφέρουμε να ενώσουμε ανάπτυξη, τεχνολογία και άνθρωπο.
Πες μας λίγα περισσότερα για τη βιομιμητική.
Η μίμηση των φυσικών σχεδίων και μηχανισμών μπορεί πλέον να εφαρμοστεί και σε άλλους κλάδους όπως αυτός των τεχνών. Αυτή άλλωστε είναι η βάση της Βιομιμητικής θεωρίας.
Η Βιομιμητική είναι ένα πλαίσιο που επικεντρώνεται στην επίλυση σύνθετων ανθρώπινων ή ανθρωπογενών προβλημάτων μέσω λύσεων εμπνευσμένων από τη φύση. Αυτό σημαίνει μέσα από βιολογία, χημεία, φυσική, εξελικτικές και ανθρωπολογικές μελέτες.
Ο κόσμος στον οποίο ζούμε έχει υποστεί αιώνες μεροληπτικών αποφάσεων που βασίζονται στην ηγεσία. Έχει φτάσει σε σημείο παραλογισμού ειδικά σε θέματα που αφορούν την αντίληψή μας για την πραγματικότητα (βαθιά ριζωμένη στον μισογυνισμό, τον ρατσισμό, την ικανότητα και τη δίωξη του «άλλου» γενικά), καθώς και τη γραφειοκρατία, τη δημόσια διακυβέρνηση ή την εκπαίδευση. Από την άλλη, η εξέταση των φυσικών νόμων φέρνει μια φρέσκια πνοή, επειδή υπάρχουν φυσικοί, επιστημονικοί και καθαρά λογικοί νόμοι για τους οποίους τα πράγματα λειτουργούν όπως λειτουργούν σε τέλεια ομοιόσταση.
Όταν αφήνουμε να πέσει ένα μήλο, αν τίποτα δεν παρέμβει στην τροχιά του, θα πέσει ευθεία, γιατί θα το τραβήξει η δύναμη της βαρύτητας. Το ίδιο είδος στοιχειώδους συλλογισμού θα πρέπει να βρούμε για να σχεδιάσουμε τα συστήματα στα οποία ζούμε και τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε, επανεξετάζοντας όλα αυτά τα μπερδεμένα σύνολα λογικής που διέπουν τη ζωή μας.
Πηγαίνοντας από τη θεωρία στην πράξη, η βασική βιομιμητική επικεντρώνεται συνήθως στη μηχανική και την αρχιτεκτονική. Για παράδειγμα, η αναπαραγωγή του σχήματος του ράμφους ενός πουλιού στη μύτη ενός τρένου μπορεί να αυξήσει την ταχύτητά του. Φυσικά, υπάρχουν και άλλα πεδία που εφαρμόζουν βιομιμητικές αρχές σε μια σειρά εφαρμογών. Προσωπικά, βλέπω τη βιομιμητική κυρίως από την άποψη του σχεδιασμού συστημάτων, καθώς και από τη σκοπιά του εμπειρικού σχεδιασμού, προσπαθώντας να μεταφράσω την αισθητική, τις αισθητηριακές εμπειρίες και τα συστημικά πλαίσια σε φυσικά ερεθίσματα και οργανική ανάπτυξη. Είναι σαν να θέτεις σε κίνηση τα σωστά σήματα για να προσανατολίσεις την εξέλιξη μιας κατάστασης προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτό με εξυπηρετεί όταν εργάζομαι με έργα μέσω της ΜΚΟ μου, για παράδειγμα, όπως κάναμε με το Greek Women in STEM, διασφαλίζοντας ότι η πλατφόρμα κινείται προς εκεί που πηγαίνει το μέλλον της Ελλάδας. Ισχύει επίσης όταν εργάζομαι στο σχεδιασμό εθνικών στρατηγικών για εταιρείες ή ανθρωπιστικούς σκοπούς και, τελικά, όταν εμβαθύνω σε πιο καλλιτεχνικά σχέδια. Ένα εργαλείο που λατρεύω να χρησιμοποιώ και στο οποίο αναφέρομαι συχνά είναι ο Κύκλος Δημιουργικότητας από τον Neri Oxman του Εργαστηρίου Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του MIT, που βασίστηκε στη λογική του κύκλου του Krebs για τη μεταφορά κυτταρικής ενέργειας. Ο Κύκλος Δημιουργικότητας είναι μια χαρτογραφική ανάλυση που συνδέει τους τομείς των τεχνών, του σχεδιασμού, της μηχανικής και της επιστήμης με τρόπο που μας βοηθά να δούμε πώς κάθε κλάδος μπορεί να φέρνει την επανάσταση στους υπόλοιπους.
Συνολικά, μπορούμε να πούμε ότι η βιομιμητική εμπνέει την ανθρώπινη καινοτομία, εκτείνοντας την προοπτική μας από το εξελικτικό μάτι μίας συγκεκριμένης γενιάς στις μακροχρόνιες και περίπλοκες διαδικασίες που διέπουν την εξέλιξη και την αλλαγή στη φύση. Και αυτό είναι από μόνο του λυτρωτικό, όμορφο και … φυσικό!
Οι άνθρωποι γύρω μου, είτε μέντορες είτε δάσκαλοι με συμβούλευαν πάντα να διαλέγω κάτι που μου αρέσει και να εμμένω σε αυτό. Δε συμφώνησα ποτέ με αυτή τη λογική. Πάντα ήθελα να συνδυάσω κλάδους αντί να συμβιβάζομαι με αυτούς που ήταν το πιο κοντινό πράγμα στην ικανοποίηση.
Πώς ξεκίνησες να χρησιμοποιείς αυτούς τους τύπους εργαλείων και μοντέλων;
Οι άνθρωποι γύρω μου, είτε μέντορες είτε δάσκαλοι με συμβούλευαν πάντα να διαλέγω κάτι που μου αρέσει και να εμμένω σε αυτό. Δε συμφώνησα ποτέ με αυτή τη λογική. Πάντα ήθελα να συνδυάσω κλάδους αντί να συμβιβάζομαι με αυτούς που ήταν το πιο κοντινό πράγμα στην ικανοποίηση. Για πολλά χρόνια, ταξίδευα και εξερευνούσα τον κόσμο, κάτι που με βοήθησε να μελετήσω πιθανά σενάρια για το μέλλον της ανθρωπότητας. Σταδιακά, η βιομιμητική εμφανίστηκε ως προφανής συνέχεια αυτού που έκανα ήδη. Βρήκα το έργο του Media Lab στο MIT στον τομέα της οικολογίας των υλικών. Μου άρεσε η βιομιμητική ως μία πλούσια και ενδιαφέρουσα περιοχή για να δημιουργήσω χάρη στις πολλαπλές κατευθύνσεις της.
Τι σε επηρέασε περισσότερο για να ακολουθήσεις αυτήν την κατεύθυνση στη ζωή σου;
Με γοήτευαν οι τέχνες, το design, η χημεία και η αστρονομία από πολύ μικρή ηλικία, καθώς η μητέρα μου ήταν μια πρωτοποριακή σχεδιάστρια μόδας που χρησιμοποιούσε κάθε είδους νέες πειραματικές τεχνικές για να αποτυπώσει τη φύση και τα μοτίβα του κόσμου σε μεταξωτά φορέματα. Παράλληλα ήθελα να σπουδάσω φυσική. Ως παιδί ερωτεύτηκα τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και την ιδέα ότι οι μεγαλύτεροι καλλιτέχνες είναι επίσης καταπληκτικοί εφευρέτες και επιστήμονες. Οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις μου έμοιαζαν πάντα πιο λογικές. Με γοήτευσε επίσης η τελευταία αναζήτηση του Αϊνστάιν για μια Θεωρία των Πάντων και η Θεωρία του Ενοποιημένου Πεδίου. Τα μαθηματικά και η φυσική ήταν πάντα σαν αυτή την όμορφη γλώσσα και τη θεϊκή λογική στα μάτια μου και η εκμάθηση του «μυστικού κώδικα» του σύμπαντος ακουγόταν σαν μια περιπέτεια που ήθελα πολύ να ξεκινήσω. Είχα κάποια εμμονή με την ιδέα ότι αν μπορέσουμε να συνθέσουμε μια Θεωρία των Πάντων, θα μπορέσουμε να επεκτείνουμε τις γνώσεις μας για το σύμπαν σε όλα όσα ζούμε, να φτάσουμε σε μια κατάσταση όμορφης ουτοπίας στη γη και στο σύμπαν. Σπούδασα επικοινωνία, γιατί μου φάνηκε ενδιαφέρων ο συνδυασμός δημιουργικής έκφρασης, επιστημών συμπεριφοράς και τεχνολογίας. Τελικά όλα συγχωνεύτηκαν με την αγάπη μου για την τεχνολογία και το design.
Τι συμβουλή θα ήθελες να δώσεις;
Χρειαζόμαστε περισσότερη συνεργασία μεταξύ επιστημών και τεχνών. Επιστημών και πολιτισμών. Μεταξύ STEM και δημιουργίας κοινότητας. Το να φέρουμε περισσότερες γυναίκες στο STEM είναι σημαντικό, αλλά είναι επίσης πολύ σημαντικό να καταπολεμήσουμε τον βαθιά ριζωμένο μισογυνισμό και τις φυλετικές προκαταλήψεις που ενσωματώθηκαν σε οτιδήποτε κάνουμε, χρησιμοποιούμε και βλέπουμε σε καθημερινή βάση. Νομίζω ότι η εύρεση τρόπων για τη δημιουργία γεφυρών μεταξύ τομέων, χωρών και φύλων με ενιαίο τρόπο είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή. Το μέλλον είναι ενιαίο. Κατά τη γνώμη μου, η γενιά μας πρέπει να αφιερώσει χρόνο για να δημιουργήσει δεσμούς στις κοινότητές μας, στις εταιρείες μας και στην έρευνά μας και να μάθει να συνεργάζεται με ανθρώπους από πολύ διαφορετικούς τομείς και υπόβαθρα από το δικό μας. Έτσι συμβαίνει η αλλαγή, ολιστικά. Συνολικά, το μέλλον είναι περίπλοκο και πολλαπλών κατευθύνσεων. Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε τι θα συμβεί σε χρόνια από τώρα. Η συμβουλή μου για όσες και όσους δεν είναι σίγουροι για το τι να κάνουν με τη ζωή και την καριέρα τους είναι να μην συμβιβαστούν σε κάτι που δε νιώθουν σωστό. Αυτό μπορεί να κάνει τη ζωή πιο επικίνδυνη από τη μία, αλλά αξίζει τον κόπο από την άλλη. Σας ενθαρρύνω να επικοινωνήσετε μαζί μου. Ίσως μπορούμε να δημιουργήσουμε ενδιαφέροντα πράγματα μαζί!
Νίκη Μιχαλοπούλου
Δανάη Κορρέ
Στέλλα Τέλλιου
Μαρία Κουμούρη