Δρ. Μαριάννα Προκόπη-Δημητριάδου: Work-Life balance: αστικός μύθος ή όχι;

Η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής, ενώ απασχολεί πολύ κόσμο, είναι ένα θέμα που δεν αγγίζουν πολλοί. Η Δρ. Μαριάννα Προκόπη Δημητριάδου δίνει την δική της οπτική στο θέμα και μοιράζεται μαζί μας τα μυστικά της για τον συνδυασμό επιτυχημένης καριέρας και προσωπικής ζωής.

Η αγάπη της για τη βιολογία ξεκίνησε από τα μαθητικά της χρόνια. ‘Έτσι, αποφοιτώντας από το λύκειο αποφασίζει να ακολουθήσει σπουδές στον κλάδο της Μοριακής και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Kent στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στη συνέχεια γίνεται κάτοχος δυο μεταπτυχιακών (Βιοχημεία, Ιατρική Μικροβιολογία) και ολοκληρώνει το διδακτορικό της στην Ιατρική Καρδιαγγειακή έρευνα στο King’s College of London. Έχει λάβει πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις για την προσφορά της στην έρευνα για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου, στοχεύοντας και τη βελτίωση της ποιότητα ζωής των ογκολογικών ασθενών. Η Μαριάννα μίλησε στο Greek Women in STEM για την επιστήμη και γενικά τη ζωή ώστε να την γνωρίσουμε λίγο καλύτερα!

Θα μπορούσες να μας περιγράψεις συνοπτικά με τι ασχολείσαι αυτήν τη περίοδο;

Το ερευνητικό μου έργο επικεντρώνεται στην εξατομικευμένη ογκολογική έρευνα και τη μετάφρασή της σε καινοτόμες λύσεις για τη θεραπεία και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών. Για πολλά χρόνια υπήρξα ερευνητική συνεργάτιδα στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και ενεργή στα κυριότερα ογκολογικά κέντρα της Κύπρου. Πλέον είμαι συν-ιδρύτρια τριών βιοτεχνολογικών εταιρειών με έδρα τη Λεμεσό. Στην Theramir Ltd αναπτύσσουμε εξατομικευμένες θεραπείες νέας γενιάς και διαγνωστικές πλατφόρμες για τον καρκίνο με βάση τη νανοτεχνολογία και τα microRNA, στην Promed Bioscience Ltd καινοτομούμε στον τομέα των ιατρικών βιοϋλικών με 3D-ατελοκολλαγόνο για ιατρικές εφαρμογές, σύνθεση τρισδιάστατων τεχνητών οργάνων και ιστών και στην RSL Revolutionary labs Ltd αναπτύσσουμε μια νέα κλάση δερμοκαλλυντικών για την αναγέννηση του δέρματος των ογκολογικών ασθενών για τις αντενδείξεις που έχουν μετά από αντικαρκινικές θεραπείες.

Κοιτάζοντας κάποιος το βιογραφικό σου και τη δράση σου, μπορεί να διακρίνει ξεκάθαρα την αγάπη σου για την έρευνα. Τι ήταν αυτό που σε παρακίνησε να εμπλακείς στον κλάδο της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, μακριά από το εργαστήριο;

Ευτυχώς δεν έχω απομακρυνθεί από το εργαστήριο εντελώς, παραμένει ακόμα η μεγάλη μου αγάπη. Όμως σίγουρα οι ώρες ενασχόλησής μου έχουν μειωθεί αρκετά. Όσο μεγαλώνεις και ωριμάζεις συνειδητοποιείς ότι είσαι πιο χρήσιμη στο κομμάτι της καθοδήγησης πια, παρά στο εργαστήριο κι έτσι επιλέγεις συνειδητά αυτόν τον δρόμο. Η εξεύρεση χρηματοδότησης, η εύρεση μιας καινοτόμου ιδέας και ο συμβουλευτικός δρόμος χρειάζονται γνώσεις και εμπειρίες τις οποίες αποκτάς μετά από πολλά χρόνια στο εργαστήριο. Πάντα μου άρεσε να ανακαλύπτω καινούρια πράγματα γι’ αυτό αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτόν τον κλάδο, παρ’ όλα τα ρίσκα. 

Αυτό που με ώθησε να εμπλακώ ενεργά όμως στον κλάδο της επιχειρηματικότητας, μέσω της ίδρυσης 3 βιοτεχνολογικών εταιρειών, ήταν το ότι η ιδέα μου και η δουλειά μου θα καταλήξουν στην αγορά και στους ασθενείς κι έτσι θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στο κοινωνικό σύνολο. Καταλαβαίνω απόλυτα τη σημαντικότητα να συνεισφέρεις στην επιστημονική κοινότητα μέσω της ενίσχυσης της βασικής γνώσης, όμως πάντα ένοιωθα την ανάγκη για δημιουργία. Το να βλέπεις την ιδέα σου να πραγματοποιείται και να βγαίνει ως τελικό προϊόν στην αγορά είναι κάτι μοναδικό. Η καινοτόμος και προοδευτική επιχειρηματικότητα (entrepreneurship) δίνει στους ερευνητές την αίσθηση ότι μπορεί να φτάσει κοντά στους ασθενείς. Η έρευνα σού δίνει τα εφόδια να δημιουργήσεις τη γνώση, ενώ η επιχειρηματικότητα θα προωθήσει τη γνώση αυτή στην αγορά και ο συνδυασμός θα φέρει το κατάλληλο προϊόν στους ασθενείς. 

Πώς πιστεύεις ότι οι προηγούμενές σου εμπειρίες διαμόρφωσαν τον επαγγελματικό σου χαρακτήρα σήμερα;

Μπορώ να πω ότι η επαγγελματική μου ζωή ξεκίνησε πολύ νωρίς κυρίως για βιοποριστικούς λόγους και όχι στον τομέα των ακαδημαϊκών σπουδών μου. Κατά τη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων στην Αγγλία, δούλευα παράλληλα σε καφετέριες και σούπερ-μάρκετ και έτσι είχα αρκετή τριβή με πελάτες βελτιώνοντας τις επικοινωνιακές μου δεξιότητες. Ταυτόχρονα απέκτησα βασικές γνώσεις marketing και λογιστικής. Επίσης όταν ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου, είχα την ευκαιρία να δουλέψω για ένα χρόνο στην φαρμακευτική εταιρεία Remedica  Pharmaceuticals Ltd στο τμήμα Ελέγχου και Διασφάλισης Ποιότητας αποκτώντας εμπειρία στις πρακτικές (protocol validations, toxicity tests) που χρειάζονται ώστε τα προϊόντα να πληρούν όλες τις διεθνείς και απαραίτητες προδιαγραφές. 

Όμως η σπουδαιότερη εμπειρία ζωής ήταν η επαφή μου με την ασθένεια του καρκίνου έχοντας κι εγώ στην οικογένεια μου ασθενείς που δυστυχώς δεν τα κατάφεραν. Γνώρισα τις ανάγκες τους από κοντά, διαπίστωσα τι είναι αυτό που πραγματικά λείπει από την αγορά και απόρησα με τις ελλείψεις που υπάρχουν για λύσεις σε ουσιώδη προβλήματα. Αυτό βοήθησε στο να στρέψουμε τις ιδέες μας προς την κατεύθυνση όπου αυτό που θα δημιουργήσουμε και θα προσφέρουμε θα είναι αυτό που οι ασθενείς έχουν πραγματικά ανάγκη και θα τους βοηθήσουν στο μέγιστο. Οι εμπειρίες τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο είναι πάντα χρήσιμες και πράγματα με τα οποία ασχολήθηκα και δεν καταλάβαινα την αξία τους τότε, την κατάλαβα και την εκτίμησα αργότερα.

Περίγραψε μια τυπική εργάσιμη μέρα.

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να πω ότι δεν υπάρχει τυπική εργάσιμη μέρα για μένα αφού η κάθε μέρα είναι διαφορετική. Οι απαιτήσεις είναι πολλές, έτσι δεν υπάρχει ένα σταθερό ωράριο. Παρ΄ όλα αυτά κοιμάμαι και ξυπνάω αρκετά νωρίς ώστε να έχω όλη τη μέρα μπροστά μου. Αφού αφήσω τα παιδιά μου στο σχολείο το πρωί, η ατζέντα μου περιλαμβάνει διαδικτυακές συναντήσεις με συναδέλφους στο εξωτερικό και στο εργαστήριο, επίσκεψη και επίβλεψη των κατασκευαστικών εργασιών του νέου μας εργοστασίου, επίβλεψη του τμήματος πωλήσεων και marketing καθώς και την προώθηση των προϊόντων μας σε επενδυτές και πελάτες. Παρά την έλλειψη εργασιακής ρουτίνας όμως, φροντίζω πάντα να περνάω ποιοτικό χρόνο με την οικογένειά μου. Τρεις φορές την εβδομάδα γευματίζουμε μαζί το μεσημέρι  επειδή πιστεύω ότι είναι σημαντικό να ξέρουν τα παιδιά ότι είμαι εκεί όποτε με χρειαστούν. Δεν θέλω να στερούνται την παρουσία μου και ούτε εγώ την δική τους και αυτός είναι ο λόγος που αφιερώνω τα σαββατοκύριακα εξ’ ολοκλήρου στην οικογένειά μου, μακριά από επαγγελματικές υποχρεώσεις. 

Κατά τη διάρκεια της καριέρας σου, υπήρξαν δύσκολες στιγμές; Αν ναι, πως τις διαχειρίστηκες; 

Πέρασα αρκετά δύσκολες στιγμές κατά τη διάρκεια της καριέρας μου. Για παράδειγμα, όταν κατά τη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων έπρεπε να δουλεύω παράλληλα, στερήθηκα προσωπικό ελεύθερο χρόνο για ξεκούραση και διασκέδαση με φίλους αλλά και πολύτιμο χρόνο για μελέτη. Επίσης, κατά το διδακτορικό μου δούλευα πάρα πολλές ώρες και πολλές φορές κοιμόμουν με τον υπολογιστή ανοικτό ώστε να μη χάνω λεπτό από τη δουλειά.  Όταν αποφάσισα να μετακομίσω στην Κύπρο και να συν-ιδρύσω τις βιοτεχνολογικές εταιρείες με τον πολύτιμο συνεργάτη μου Δρ. Κώστα Πιτσιλλίδη, για αρκετά χρόνια δουλεύαμε χωρίς σταθερό εισόδημα λόγω των συνθηκών και της οικονομικής κρίσης που επικρατούσε. Αναγκαστήκαμε να κάνουμε πολλές δουλειές παράλληλα ώστε να τα βγάλουμε πέρα και ταυτόχρονα να διασφαλίσουμε τους συνεργάτες μας. Μέσα από αυτές τις δυσκολίες γίναμε όμως μια οικογένεια και είμαστε πολύ περήφανοι για όσα πετύχαμε. Η ηθική ικανοποίηση που νιώθεις όταν ο ασθενής σου λέει «ευχαριστώ» δεν συγκρίνεται με κανένα άλλο κέρδος. Στην πορεία κατάλαβα πόσο ανθυγιεινός είναι αυτός ο τρόπος ζωής και ότι πρέπει να προσπαθούμε να διατηρούμε την ισορροπία μεταξύ προσωπικού χρόνου και δουλειάς . Είναι πολύ σημαντικό να διατηρείς την ψυχική σου υγεία για να μην μετανιώσεις αργότερα χάνοντας στιγμές.

Πώς προσδιορίζεις εσύ την ισορροπία μεταξύ προσωπικού χρόνου και δουλειάς;

Για μένα ισορροπία σημαίνει να είμαι παρούσα στη στιγμή. Είτε είμαι στη δουλειά είτε περνάω χρόνο με την οικογένειά μου, προσπαθώ να είμαι πλήρως συγκεντρωμένη στο πού βρίσκομαι. Σε κάθε ρόλο της ζωής μου (ως επιστήμονας, ως μητέρα, ως σύζυγος) προσπαθώ να είμαι εκεί και να το απολαμβάνω στο μέγιστο. Είναι δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο. Κάνοντας μικρές αλλαγές στη ζωή μου, όπως το να προσπαθώ να μην απαντάω σε emails όταν είμαι σε διακοπές ή να αφήνω το τηλέφωνό μου στην άκρη όταν είμαι με την οικογένειά μου, με βοήθησε να διατηρήσω τα πράγματα πιο ισορροπημένα.

Η απώλεια της μητέρας, του πατέρα και της αδερφής μου σε νεαρή ηλικία με έκανε να καταλάβω πόσο σύντομη μπορεί να είναι η ζωή. Θέλω να περάσω αυτό το μήνυμα στην ομάδα μου και τους συνεργάτες μου γι’ αυτό τους υπενθυμίζω συχνά ότι δεν θα ζήσουμε για πάντα γι’ αυτό  πρέπει να ζούμε όσο γίνεται πιο ποιοτικά. Προσωπικά θεωρώ ότι η πανδημία με τον Covid-19 βοήθησε στο να αναθεωρήσουμε τον τρόπο σκέψης μας σε σχέση με αυτό το κομμάτι επειδή μας απέδειξε ότι μπορεί να υπάρξει καλό αποτέλεσμα όταν είσαι οργανωτικός και ευέλικτος.  

Κατά τη γνώμη σου, πόσο σημαντικό ρόλο πιστεύεις ότι παίζει το περιβάλλον που ζεις για τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής;

Η διατήρηση μιας ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής απαιτεί να είμαστε οι ίδιοι ψυχικά και σωματικά υγιείς. Το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και εργαζόμαστε μας επηρεάζει σημαντικά. Έχοντας ζήσει σε μεγαλουπόλεις όπως η Αθήνα και το Λονδίνο για μεγάλο χρονικό διάστημα με βοήθησε να εκτιμήσω ακόμη περισσότερο τα οφέλη της ζωής στην Κύπρο. Μια βόλτα στην παραλία για να καθαρίσει το μυαλό σου σε μια αγχωτική μέρα ή μια επίσκεψη στα βουνά δεν είναι ποτέ πολύ μακριά. Παρέχει επίσης ένα ασφαλές μέρος για να μεγαλώσεις οικογένεια. Επιχειρηματικά, η Κύπρος προσελκύει πολλές διεθνείς εταιρείες και επενδυτές, εκθέτοντάς μας σε διαφορετικές κουλτούρες και νοοτροπίες. Όταν μετακόμισα στην Κύπρο με τον άντρα μου, επένδυσα στην προσωπική μου ζωή και δεν το έχω μετανιώσει. Πιστεύω ακράδαντα ότι με σκληρή δουλειά, όπου κι αν βρίσκεσαι, αργά η γρήγορα θα πετύχεις! 

Τι σού αρέσει να κάνεις στον ελεύθερό σου χρόνο; Έχεις χόμπι ή άλλα ενδιαφέροντα; 

Όταν έγινα 40 χρονών αποφάσισα να ξεκινήσω χόμπι που μου αρέσουν. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η αστρονομία και η αστροφωτογράφιση, γι’ αυτό και ασχολούμαι με αυτά στον ελεύθερό μου χρόνο. Ήταν κάτι που μου άρεσε από τα μαθητικά μου χρόνια αλλά δεν είχα ασχοληθεί ποτέ μέχρι τότε. Είναι μεν επιστημονικό αλλά είναι και κάτι που με γεμίζει, με κάνει χαρούμενη και προσπαθώ να το εντάσσω στην καθημερινότητά μου όσο μπορώ. Δεν είναι λίγες οι φορές που θα κανονίσουμε οικογενειακή εκδρομή για να παρατηρήσουμε τα άστρα με τα τηλεσκόπιά μας! 

Ο απώτερος ανθρωπιστικός σκοπός της βιολογίας είναι να προσφέρει και να βελτιώνει τη ζωή μας. Η σωματική και η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντικές κάτι στο οποίο βοηθάει η διατήρηση ισορροπίας μεταξύ προσωπικού χρόνου και επαγγελματικών υποχρεώσεων. Είσαι μια επιτυχημένη γυναίκα επιστήμονας σε ηγετική θέση. Ποιες αλλαγές (μικρής και μεγάλης κλίμακας) πιστεύεις ότι χρειάζονται ώστε να βελτιωθεί αυτό το κομμάτι στους κλάδους STEM; 

Η ενασχόληση με τους κλάδους STEM είναι απαιτητική και δύσκολη κυρίως για τις γυναίκες. Αυτό ως επί το πλείστον συμβαίνει διότι μια επιστήμονας χρειάζεται να σπουδάσει σχεδόν μια δεκαετία, υπολογίζοντας προπτυχιακές μέχρι διδακτορικές σπουδές, για να διεκδικήσει ηγετική θέση τόσο στην Ακαδημία όσο και στη Βιομηχανία. Έτσι, είναι δύσκολο να συγκριθείς με άτομα άλλου κλάδου στην ίδια ηλικία όταν αυτοί θα έχουν στην πλάτη τους τουλάχιστον 5 χρόνια εργασιακής πείρας. Δυστυχώς, έρευνες που έχουν γίνει και αφορούν στην ενασχόληση των γυναικών σε  STEM επαγγέλματα έδειξαν πως η αξιοπιστία των γυναικών υπονομεύεται λόγω του φύλου τους (44%), ότι οι γυναίκες στα επαγγέλματα STEM αποτρέπονται από το να γίνουν ηγέτες του κλάδου (53%) και περισσότεροι από τους μισούς (57%) συμφωνούν ότι υπάρχει διαφορά αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών εργαζομένων στη βιομηχανία STEM^[1]. Η βιολογία και οι κλάδοι STEM χρειάζονται αφοσίωση και για να οικοδομηθεί ένα ισχυρότερο και φωτεινότερο μέλλον, η πολιτεία και η κοινότητα πρέπει να ενθαρρύνουν και να καλλιεργήσουν την ποικιλομορφία που έχουν να προσφέρουν οι γυναίκες, να προωθήσουν τη συμμετοχή τους και να στηρίξουν τις επιστήμονες. Πρέπει να γίνουν αλλαγές στην κοινωνική αντίληψη για να ξεπεραστούν οι ανισότητες.

Βρείτε τη Δρ. Μαριάννα Προκόπη-Δημητριάδου στο LinkedIn.

Πηγές:
[1] FeSTEM Survey [Female Empowerment in Science, Technology, Engineering and  Mathematics in Higher Education]